Krótka historia pochodzenia róż
Udomowienie róż nastąpiło w wielu miejscach niezależnie ale największy wpływ na dzisiejsze róże hodowlane mają dwa nurty hodowlane, europejski i chiński. Ogrodnictwo w tych dwóch regionach rozwijało się niezależnie w oparciu o inne gatunki co zaowocowało bardzo odmiennymi odmianami uprawnymi. Izolację przełamał handel europy z Chinami jednak do końca XVIII był on ograniczony do szlaków karawan przemierzających Azję, bardzo mało roślin tą drogą przedostało się do europejskich ogrodów. Sytuacja diametralnie zmieniła się dopiero po utworzeniu Brytyjskiej Kompanii Wschodnioindyjskiej która w 1614 r. rozpoczęła swą działalność w Chinach, z faktorią w Kantonie.
Róże chińskie oraz herbatnie
W Chinach jest juz ponad 3 tysiącletnia tradycja uprawy róż ogrodowych. Najstarsze zapiski o chińskich różach ogrodowych wiecznie kwitnących “Yuejihua ” były spisane już za czasów dynastii Song (960-1279 pne.). Wielokrotne krzyżówki pomiędzy dzikimi gatunkami z formami ogrodowymi doprowadziły do wyhodowania wielu odmian. Dwie grupy odmian : róże chińskie i róże herbaciane, odegrały dużą rolę w powstaniu nowoczesnych róż.
-Róże chińskie będące hybrydami róży Rosa chinensis var. Spontanea to zwykle mniejsze krzewy, kwiaty posiadają czerwone lub bordowo zabarwione płatki nie blednące z wiekiem kwiatu tylko ciemniejące. Pojawia się też u nich recesywna mutacja umożliwiająca wielokrotne kwitnienie.
Druga ważna grupa to róże herbatnie, wywodzące się od R. chinensis var. spontanea x R. odorata var. gigantea. Wnoszą one nowy zapach określany jako herbaciany, wyższe dno kwiatowe nadające smukły kształt pączkom, dłuższe płatki układające się spiralnie, i wywijające się na końcówkach w czasie pełnego rozkwitu ( jest to charakterystyczny kształt dzisiejszych odmian hybryd herbatnich). Odmiany z tej grupy kwitły w różnych odcieniach pastelowej bieli, różu i żółtego aż do moreli. Również one w dużej mierze posiadają po Rosa chinensis var. Spontanea mutację umożliwiającą wielokrotne kwitnienie.
Różne gatunki róż europejskich
W europie w tym czasie królowały stare europejskie odmiany, o których wspominał już Piliniusz Starszy (23-79 n.e.) w swojej Historia naturalis, wymienił on między innymi róże :
– Róże galijskie R. gallica varietas officinalis. Cechuje je na ogół wzrost nie przekraczający 1,25 m. Kwiaty posiadają w kolorze od jasnoróżowego przez ciemny róż podchodzący aż w purpurę do fioletu. Od 1581 r znany był też bardzo popularny w całej europie sport Versicolor syn. Rosa Mundi gdzie płatki posiadały na ciemniejszym tle jasne pręgi i smugi.
-Róże piżmowe Rosa moschata. Jego dzikie pochodzenie jest niepewne, ale podejrzewa się, że pochodzi z zachodnich Himalajów . Dorasta do około dwóch metrów wysokości. Po pierwszej fali kwitnienia wypuszcza nowe pędy kwitnące do późnej jesieni. Niewielkie białe kwiaty rosną w baldachogronach, wydzielają charakterystyczną woń piżma.
– Róże Damasceńskie Rosa damascena, które według najnowszych badań genetycznych powstały z hybrydy R. moschata z R. gallica zapylonej pyłkiem R. fedschenkoana (dzięki tej ostatniej – R. fedschenkoana niektóre jej odmiany zgrupowane w damasceńskie jesienne zawdzięczają zdolność powtórnego kwitnienia). Są to na ogół spore rośliny dorastające do 2,5 m wysokości. Kwiaty w odcieniach różowych i czerwono-purpurowych, jednobarwne i dwubarwne, mocno pachnące.
W późniejszym czasie wyprowadzono z nich przy udziale rosa gallica inną grupę róż o bardziej kompaktowym rozmiarze róże portlandzkie. Cechą charakterystyczną róż portlandzkich jest wianuszek liści tuż pod kwiatem, dobre rozkrzewienie jak i ogólne gęste ulistnienie (powodujące że kwiaty często skryte są w gąszczu liści).
Inne europejskie odmiany obecne w epoce nowożytnej jeszcze przed sprowadzeniem róż chińskich to:
– Róże białe, Rosa Alba, hybryda R. gallica i R. canina. Trudno mieszają się z innymi gatunkami przez co nie odegrały znaczącej roli w powstaniu nowoczesnych róż. Znana w Europie od 1597 roku.
To na ogół długowieczne spore krzewy o dobrym wigorze, dorastające nawet do ok. 3 metrów wysokości. Posiadające kwiaty białe, kremowe i w wielu odcieniach jasnego różu.
– Róże stulistne, Rosa ×centifolia, wyhodowana w XVI wieku przez holendrów. Jest to złożona hybryda , w jej powstaniu brały udział : Rosa gallica, Rosa moschata, Rosa canina, Rosa damascena.
Oryginalna roślina była sterylna, ale wydała wiele sportów , między innymi róże mchowe:
Moss Rose 1696
Moss de Meaux 1801
Unique Moss 1843
Róże te posiadają kwiaty pełne różowe lub jasnoróżowe, mocno pachnące. Dodatkowo sporty mchowe posiadają przekształcone gruczoły żywiczne pokrywające pędy kwiatowe i działki kielicha, tworzące na nich szczeciniaste wyrostki.
W 1769 r. odnaleziono płodny sport Rosa ×centifolia o pojedyńczych kwiatach, dzięki czemu możliwe było uzyskanie nowych odmian drogą generatywną.
Wszystkie europejskie gatunki i ich odmiany ( oprócz róż damasceńskich i piżmowych) kwitły tylko jednokrotnie w sezonie. Ich kwiaty były w kolorach od białego poprzez wszystkie odcienie różowego bardzo ciemnoróżowego do fioletów. Przełomowe zmiany umożliwiła dopiero eksploracja Wschodu, a zwłaszcza Chin i wschodniego wybrzeża Oceanu Spokojnego, skąd sprowadzono róże o cechach w świecie zachodnim nieznanych, a pożądanych.
Nowe kolory , jasnożółte po R. odorata var. gigantea i prawdziwie czerwone zabarwienie po Rosa chinensis var. spontanea.
Wielokrotne kwitnienie dzięki mutacji od Rosa chinensis var. spontanea.
Nowy kształt kwiatów i pąków kwiatowych (charakterystyczny dla współczesnych hybryd herbatnich).
I kompaktowy rozmiar krzewów gdyż na ogół europejskie odmiany to były spore krzewy.
Jednak też “nie ma róży bez kolców”, róże chińskie i ich hybrydy cechowały się większą podatnością na choroby grzybowe i mniejszą odpornością na mróz co w europejskim klimacie powodowało duże ograniczenia w ich hodowli.
Róże burbońskie
Pierwsze udokumentowane skrzyżowanie róż zachodnich ze wschodnimi nastąpiło przez przypadek na wyspie Isle de Bourbon ( dzisiejsza Reunion ) na Oceanie Indyjskim. Na wyspie tej panował zwyczaj rozgraniczania działek poprzez sadzenie szpalerów z róż na miedzy, zwykle były to damasceńskie “Quatre Saisons” i chińskie “Parson’s Pink China” , “Old Blush”. W 1817 roku jeden z właścicieli ziemskich, monsieur Edouard Perichon odnalazł hybrydę róży damasceńskiej z chińską powstałą przez dzikie zapylenie. Nasiona z tej rośliny trafiły do Francji gdzie dały początek nowej linii róż powtarzających kwitnienie, zwanych różami “burbońskimi”.
Idąc tropem pierwszej przypadkowej hybrydy ogrodnicy już poprzez kontrolowane krzyżówki wyhodowali przeszło 1500 odmian “burbonów” które stały się modne w całej europie. Były to pierwsze europejskie róże naprawdę kwitnące w sposób ciągły. Ich pokrój jak i inne cechy jak kwiaty kolor liści itd., były dość rozbieżne w zależności od tego czy dominowały cechy przodków europejskich czy chińskich.
W europejskich odmianach kolejna rewolucja nastąpiła dzięki introdukcji wschodnioazjatyckich róż między 1792 a 1824. Zmieniły one na stałe obraz europejskich ogrodów aż po dzień dzisiejszy.
Szczególnie wyróżniły się dwie chińskie:
Slater Crimson China sprowadzona w 1792r,
Pink Parsons Old Blush sprowadzona w roku1793r.,
i dwie herbatnie odmiany:
Hume’s Blush Tea-scented China sprowadzona w 1810 r.
i Parks Yellow Tea-scented China sprowadzona w 1824 r.
Noisette
Róża Old Blush poprzez braci Noisette trafiła z europy do Stanów Zjednoczonych do plantatora ryżu z Południowej Karoliny John’a Champneys . W 1811 r. wyhodował on (z róży piżmowej zapylonej pyłkiem Old Blush), odmianę Champney’s Pink Cluster. Była to pierwsza hybryda róży chińskiej i piżmowej która dała początek nowej grupie róż pachnących jak róża piżmowa, o wzroście zbliżonym do róży pnącej i kwitnieniu przez cały sezon małymi kwiatami w ogromnych wiechach kwiatowych. Róże z powstałej hybrydy poprzez Philippe Noisette, trafiły do europy do jego brata Louisa w Paryżu, który następnie w 1817 roku wprowadza na rynek “Blush Noisette”. Między 1814 r. a 1821 r. róże te zdobyły dużą popularność w Europie. Jednak nigdy nie były w stanie wyprzeć z ogrodów starych europejskich odmian z dużymi pełnymi kulistymi kwiatami.
Ich popularność szybko przeminęła i nowe zainteresowanie tą grupą umożliwiła introdukcja Parks Yellow Tea-scented China w 1824 r. Przy jej i róż noisette udziale wyhodowano pierwszego mieszańca o bladożółtych kwiatach Jaune Desprez. Wzbudziło to ogólne zainteresowanie krzyżówkami z różami herbatnimi tworzącymi nową grupę “tea noisettes”. Róże te charakteryzowały się niespotykaną wcześniej gamą nowych kolorów żółtych, pomarańczowych i mieszanych z różowymi tonami.
Same kwiaty stały się większe, tworzone w mniejszych skupiskach.
W wyniku dalszych krzyżówek noisette i tea noisette zostały włączone do innych nowych grup odmian, przy czym same w czystej postaci tylko pod postacią niewielkiej liczby odmian przetrwały do dzisiejszych czasów.
Sukces hybryd herbatnich
W pierwszej połowie XIX wieku najbardziej liczący się europejscy hodowcy byli nastawieni na wyhodowanie róż przypominających stare odmiany o wielkich kulistych kwiatach z darem powtórnego kwitnienia. Największe nadzieje pokładano w nowej grupie róż burbońskich (będących krzyżówkami z różami chińskimi, i innymi burbonami w kolejnych generacjach) jednak mimo że hybrydy te tworzyły także i duże pełne kwiaty, w kolejnych generacjach powtórnie kwitnące w sezonie, to jednak ich kwiaty były płaskie. Brakowało im wdzięku starych odmian centifolii. Dopiero w 1843 r. hodowca róż Laffy najbardziej zbliżył się do ówczesnego ideału róży tworząc odmianę “La Reine”. Róża ta stała się protoplastą nowej grupy odmian, remontantów. Była to bardzo różnorodna grupa odmian, do której umownie wcielono dalsze krzyżówki róż chińskich, europejskich i ich hybryd. Dzięki zdolności wielokrotnego rozkwitania w sezonie wyparły z ogrodów stare europejskie odmiany na stałe zmieniając oblicze europejskiej różanki.
Remontanty jednak też podlegały dalszym pracom hodowlanym, coraz większe zainteresowanie krzyżówkami z różą herbatnią doprowadziło do wyłonienia się nowej grupy odmian, hybrydowych róż herbatnich, z odmianą “La France” na czele, będącej umownie traktowaną jako pierwszą hybrydę herbatnią.
Ze wszystkich mieszańców europejskich róż z chińskimi to właśnie hybrydy herbatnie odniosły najwiekszy sukces, podbiły europejski rynek róż wypierając wszystkie poprzednie grupy hybrydowe. Dzięki przodkom herbatnim charakteryzowały się nowym typem kwiatów na długi czas wypierając z rynku poprzednie w głównej mierze rozetowe i półrozetowe odmiany. Lepiej powtarzały kwitnienie niż remontantki, natomiast dzięki europejskim przodkom odziedziczyły lepszą mrozoodporność niż odmiany herbatnie.
Zostaw komentarz