Sport róży

Zrozumienie Spontanicznych Mutacji w Ogrodnictwie

Sport róży to nie tylko nazwa, ale rzeczywistość, w której spontaniczne mutacje odgrywają kluczową rolę w ewolucji róż. W naszym najnowszym wpisie na blogu zgłębiamy, jak te naturalne zmiany wpływają na hodowlę i jak można je wykorzystać do tworzenia unikalnych odmian. Dowiedz się więcej o tym fascynującym zjawisku i o tym, jak ogrodnicy mogą je identyfikować oraz wykorzystać w praktyce. Przyłącz się do nas, aby odkryć tajniki genetyki roślin na przykładzie najpiękniejszych kwiatów.

Co to jest Sport róży

odmiana rabatowa Schannel No1

Sport róży to spontaniczna mutacja, która powoduje, że roślina różni się od swojej odmiany wyjściowej jedną lub kilkoma cechami. Jest to naturalnie występująca w przyrodzie, samoistna mutacja genetyczna. W przypadku krzewów róż, najczęściej zmiana dotyczy koloru kwiatu.

odmiana pnąca Schannel No1 Climbing

Może również dotyczyć kształtu kwiatu, wielkości rośliny, czy odporności na choroby, zmiany owoców i innych cech rośliny. Rzadziej dotyczy to formy. Równie częstą mutacją w przypadku róż, są odmiany silniej rosnące od odmian wyjściowych. Najlepszym przykładem są tu klimbery.

Jak na przykład odmiana rabatowa w kolorze śnieżnobiałym i odmiana pnąca Schannel No1 (znane również jako: Schnewittchen, czy Iceberg). Od niej powstaje Schanel No1 Climbing. Po owym dodatku – Climbing – możemy się domyślić, która odmiana jest sportem odmiany wyjściowej.

Sporty i ich znaczenie w pracach hodowlanych

Sporty róży są często bardzo pożądane przez hodowców, ponieważ mogą dać początek nowej, wartościowej odmianie. Przykładem może być sport róży “Peace”, który wyhodowano w 1958 roku. Sport ten miał ciemniejszy kolor kwiatu niż odmiana wyjściowa i nazwano go “Prosperity”.

odmiana angielska Mary Rose / Ausmary

Sporty, to nie jedynie marginalne zjawisko, ponieważ stanowią stanowią około 10 procent róż pozostających w obrocie handlowym. Sporty róży można łatwo rozpoznać, ponieważ różnią się od odmiany wyjściowej. Najczęściej zmiana jest widoczna na kwiatach, ale może również dotyczyć innych części rośliny, takich jak liście, pędy, czy owoce. Dla przeciętnego nabywcy jest to w sumie wszystko jedno czy dana odmiana to jest sport czy też nie. Jednak nie do końca. Przykładem jest tu nasze doświadczenie z różą angielską AUScat znaną również jako: White Mary Rose, Winchester Cathedral. Zdarza się, że u klienta potrafi zakwitnąć na bardziej różowy odcień a więc zatracić biel i mamy z tego powodu niezgodności etykiety i odmiany, której oczekiwał klient podczas zakupu. Odmiana pokazuje swoje pierwotne cechy matki czyli Ausmary.

odmiana angielska Auscat sport od Ausmary

Geneza zjawiska sportu

Sporty róży powstają w wyniku zmian w DNA rośliny. Przyczyny tych zmian nie są do końca poznane, ale uważa się, że mogą być spowodowane przez czynniki środowiskowe, takie jak promieniowanie UV, czy uszkodzenia mechaniczne. Sport róży, znany również jako mutacja somatyczna, to naturalna zmiana w genach róży, która prowadzi do nowych cech, takich jak kolor kwiatów, kształt płatków czy wzory. Te zmiany są losowe i mogą wystąpić w dowolnej części rośliny, co czasem prowadzi do powstania unikalnych odmian, które potem mogą być celowo rozmnażane przez ogrodników i hodowców. W hodowli róż, sporty są cenne ze względu na ich zdolność do wprowadzania nowości i różnorodności w istniejących odmianach.

Czynniki mające wpływ na powstanie sportu

Geneza zjawiska sportu, czyli mutacji somatycznej u róż, jest związana z naturalnymi procesami genetycznymi, które zachodzą w komórkach roślin. Jest to spontaniczne zjawisko, które może wynikać z różnych przyczyn:

Błędy w replikacji DNA

Podczas podziału komórkowego mogą wystąpić błędy w kopiowaniu materiału genetycznego, co prowadzi do zmian w sekwencji DNA rośliny. Te zmiany mogą wpływać na cechy fenotypowe, takie jak kolor kwiatów lub forma krzewu.

Transpozony i elementy mobilne 

Różne rośliny, w tym róże, zawierają w swoim genomie elementy zwane transpozonami, które mogą przemieszczać się w obrębie genomu. Przemieszczanie się tych elementów może prowadzić do mutacji, wpływając na ekspresję genów lub strukturę genetyczną.

Stres środowiskowy

Czynniki środowiskowe, takie jak ekstremalne temperatury, promieniowanie UV, lub zanieczyszczenia chemiczne, mogą indukować stres w roślinach, co zwiększa częstość występowania mutacji. Stress ten może aktywować różne mechanizmy obronne, w tym zmiany na poziomie DNA.

odmiana Hokus Pokus

Epigenetyczne modyfikacje

Zmiany w ekspresji genów, które nie są spowodowane przez zmiany w sekwencji DNA, ale przez modyfikacje chemiczne, takie jak metylacja DNA lub modyfikacje białek histonowych. Te zmiany mogą być również przyczyną pojawiania się cech sportowych.

Mutacje te są ważne w hodowli roślin, ponieważ mogą prowadzić do powstania nowych, pożądanych cech, które następnie mogą być selektywnie rozmnażane. W przypadku róż, sporty są szczególnie cenne, ponieważ mogą spontanicznie wytworzyć nowe odmiany o unikalnych właściwościach, które są atrakcyjne dla konsumentów i hodowców.

odmiana Abracadabra sport Hokus Pokus

Sporty w praktyce

Sporty róży są cennym materiałem genetycznym dla hodowców. Mogą być wykorzystane do wyhodowania nowych, wartościowych odmian róż. Zdarza się jednak, że sporty powatarzają cechy nie do końca wiernie. Najlepiej widać to na przykładzie odmian o paskowanych płatkach. W przypadku nowych odmian zdarzają się kwiaty, które potrafią zagubić paski. Ewentualnie część kwiatów na krzewie paski posiada, a część nie. Typowym przykładem jest odmiana Abracadabra, będąca mutacją odmiany Hocus Pocus. Obydwie odmiany bardzo podobne i często mylone. Ale potrafiące zawsze zakwitnąć inaczej na każdym z kwiatów.

Sporty w naszym krajowym dorobku

odmiana wielkokwiatowa Kronenburg

Również na naszym krajowym rynku pojawiają się sporty, jak chociażby odmiana Ola powstała na polach szkółkarza Krzysztofa Kozaka w Końskowoli.

odmiana Ola podczas Święta Róż w Końskowoli

Wieloletnia uprawa i okulizacja róży Kronenburg zaowocowała zaobserwowanym sportem, który powtórzył wielkość kolorystykę, ale poukładał to wszystko w paski na płatkach róży. Nowa odmiana powtarzała cechy i otrzymała nazwę Ola.

Podsumowanie

Temat sportów nie może być zamknięty. Ponieważ ciągle powstają nowe mutacje i powstawać będą, od odmian starych czy też nowości które pojawiają się na rynku. Możemy zatem oczekiwać na kolejne sporty róż współczesnych, floribund, czy też odmian kanadyjskich. Cóż zwykłym ogrodnikom i różomaniakom przychodzi tylko się cieszyć, że natura działa na naszą korzyść uzupełniając bogatą paletę odmian i dokładając kolejne różane piękności przed nasze oczy.